Bertsoak eta bertsolariak Irunen XIX. mendean

Ez dira horren maiz bertso ondareaz arduraturiko lanak liburu gisa aurkezten, eta horra, bada, Bertsoak eta bertsolariak Irunen XIX. mendean izenekoa, bertsozaleak huts egin beharko ez lukeen lana, areago Irungoa edo ondoko leku batekoa bada. Egileek beren sorterritik urrundu nahi izan ez dutela argudiatuko du hainbatek, baina alfer bidaia izango zen hori, bertsoak ez baitu mugarik, liburuan argiro ikusten den bezala. Izan ere, laster asko hausten ditu bertso onaren emanak euskararen, euskaldunen eta Euskal Herriaren barneko muga guztiak. Halatan, egokiago litzateke esatea egileek beren eskualdea izan dutela abiapuntu, bertso ondarearen gaineko ikerbidaia honetan.
Bertso eta bertsolari askoren berri ematen du liburu honek. Ez da hartan bertso doinurik falta, ugari bezain zehatzak dira bertsoen metrika eta beste alderdi teknikoen gaineko oharrak, jakingarriak betiere bertsoen testuingurua zehazteko eskaintzen diren argibideak, eta ugari, halaber, historia datuak. Bestalde, Irungo eta inguruko herrietako euskara moldearen berri ematen dute, zeharka bada ere, egileek bertsoen gainean eginiko hizkuntza ohar berezietan. Irakurleak ezagutuko ditu, jakina, datu horietako asko, ez ordea beste hainbat eta hainbat. Eta harritu ere egingo da, guk uste, ikusirik zenbat dugun oraindik ere gure bertso ondareaz ezagutzeko. Irunen eta XIX. mendean kokatzen gaitu liburu honen izenburuak irakurtzen hasi baino lehen, baina laster ohartuko da irakurlea muga jakin batzuetatik harat garamatzala betiere bertsoak, eta ongi kontuan hartzekoa duela bertso ondarea gure aurreko mende hurbiletako historia ikertu nahi duen edonork.
Irungo Udalaren Jose Antonio Loidi Beka jaso zuen 2020an liburu honetan aurkeztu den ikerketa lanak.